พิธีหลั่งน้ำสังข์ ...สายน้ำหลั่งริน สู่รักอมตะ

เชื่อว่าหลายคนคงมีโอกาสได้เข้าร่วมงานแต่งงานแบบไทยกันทั้งนั้นค่ะ ไม่ว่าจะเป็นงานของญาติพี่น้อง เพื่อนสนิทมิตรสหาย หรือเป็นบ่าวสาวเสียเอง สิ่งหนึ่งที่สำคัญในงานแต่งงานแบบไทยซึ่งมักขาดไม่ได้เลยก็คือ พิธีรดน้ำสังข์ อย่างไรก็ตาม พิธีรดน้ำสังข์ ก็ยังคงสืบทอดคุณค่าหลักในการรดน้ำพระพุทธมนต์แก่บ่าวสาวตามความเชื่อที่ว่าการทำพิธีรดน้ำสังข์ หรือ หลั่งน้ำพระพุทธมนต์นี้เป็นการนำน้ำที่ผ่านการเจริญพุทธมนต์ (สวดมนต์) จากพระสงฆ์แล้ว มาอวยพรคู่บ่าวสาวได้มีชีวิตครอบครัวที่มีความสุขราบรื่น ครองคู่กันอย่างยาวนาน และมีความสุขความเจริญยิ่งขึ้น ทั้งนี้ ในปัจจุบันการหลั่งน้ำพระพุทธมนต์ในพิธีแต่งงานนั้น จะต้องนำน้ำมนต์มาใส่ในหอยสังข์ตามความเชื่อที่ได้รับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ์ที่เชื่อกันว่าหอยสังข์คือสิ่งมงคลที่จะดลบันดาลให้เกิดความสุขแก่บ่าวสาวได้ จนเรียกติดปากกันว่า "พิธีหลั่งน้ำสังข์"

ทั้งนี้ ในสมัยโบราณนั้นพิธีการแต่งงานยังไม่มีการรดน้ำสังข์ แต่จะมี "พิธีซัดน้ำ" ซึ่งเป็นการซัดน้ำพระพุทธมนต์โดยพระสงฆ์จะเป็นผู้ทำพิธี พิธีซัดน้ำนั้นพระสงฆ์จะตักน้ำมนต์ในบาตรซัดสาดใส่คู่บ่าวสาวและบรรดาเพื่อนเจ้าบ่าวเจ้าสาวเพื่อเป็นการให้พร เสริมสิริมงคล ประเพณีนี้เน้นความเป็นสิริมงคลจากน้ำพระพุทธมนต์และแอบแฝงด้วยความสนุกสนานรื่นเริงที่บรรดาเพื่อนเจ้าบ่าวเจ้าสาวจะแกล้งนั่งห้อมล้อมให้คู่บ่าวสาวนั่งเบียดกันชิดกัน เนื่องจากในสมัยโบราณนั้นคู่บ่างสาวอาจจะไม่เคยใกล้ชิดกันมาก่อน เมื่อผ่านยุคผ่านสมัยประเพณีจึงมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบจากการซัดน้ำโดยพระสงฆ์มาเป็นการ "หลั่งน้ำพระพุทธมนต์" หรือ "พิธีรดน้ำสังข์" ที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน

"สังข์" ถือเป็นสิ่งมงคลที่มีมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่สมัยพระนารายณ์เทพเจ้าในศาสนาพราหมณ์เลยค่ะ เพราะท่านทรงถือหอยสังข์ไว้ในพระกรข้างหนึ่งจาก 4 ข้างของท่านด้วย สังข์นอกจากจะใช้เป่าขับไล่สิ่งอัปมงคลแล้ว ความเชื่อตามธรรมเนียมประเพณีของศาสนาพราหมณ์ ที่เชื่อกันว่า หอยสังข์คืออุปกรณ์ที่ต้องใช้ในพิธีหรืองานที่เป็นสิริมงคล มีตำนานมากมายที่กล่าวถึงหอยสังข์ เช่น สังข์ คือหนึ่งในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ 14 อย่าง อันเกิดจากการกวนเกษียรสมุทรของเหล่าเทวดาและอสูร สังข์เป็นหนึ่งใน 4 ศาสตราวุธที่พระนารายณ์ทรงถือไว้ในพระกร นั่นคือ ตรี คฑา สังข์ และดอกบัว นอกจากนี้ ยังมีตำนานเกี่ยวกับความเชื่อที่ว่า ครั้งหนึ่งสังข์อสูรได้ลักเอาคัมภีร์พระเวทไปซ่อนไว้ในหอยสังข์ เมื่อพระนารายณ์ได้อวตารไปปราบก็ทรงล้วงเอาพระเวทออกมาจากหอยสังข์ ทำให้ปากหอยสังข์มีรอยพระหัตถ์ของพระนารายณ์ และหอยสังข์เคยรองรับคัมภีร์พระเวท จึงถือกันว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เป็นของสิริมงคลสำหรับคู่บ่าวสาว

สัญลักษณ์ของน้ำ ความอุดมสมบูรณ์ และชีวิต สัญลักษณ์ของน้ำ ความอุดมสมบูรณ์ และชีวิต ดังนั้นสังค์จึงถูกนำมาเป็นภาชนะใส่น้ำก่อนรดมือในพิธีมงคลสมรส เปรียบเสมือนเป็นการอวยพรให้คู่บ่าวสาวมีแต่ความสุข ความเจริญ ประสบความสำเร็จในชีวิตคู่ ด้วยความที่น้ำเป็นสสารไม่มีตัวตน กว่าที่น้ำจะมีมากมายเป็นสายธารได้ต้องเกิดจากหยดน้ำหลายหยดรวมกัน และไม่ว่าจะไหลเอียงไปทางไหนน้ำก็จะรวมตัวอยู่ด้วยกันตลอดเวลา เป็นอันหนึ่งอันเดียว ไม่แตกแยก จึงเปรียบเสมือนเป็นการอวยพรให้คู่บ่าวสาวครองรักกันอย่างยั่งยืน ต่างคนต่างที่มาต่างต้องเรียนรู้ซึ่งกันและกัน ซึ่งการที่เรารดน้ำจากที่สูงสุดให้ไหลลงสู่ที่ต่ำสุดของมือบ่าวสาว เปรียบเสมือนเป็นการให้ชีวิต ให้ประโยชน์ ให้ทั้งคู่ได้ทำความดีต่อกันด้วยใจจริง ไม่หวังสิ่งตอบแทน ไม่ยึดติดใด ๆ เป็นผู้ให้ซึ่งกันและกันค่ะ

"พิธีหลั่งน้ำสังข์" "พิธีหลั่งน้ำสังข์" จึงนำน้ำพระพุทธมนต์บรรจุในหอยสังข์ โดยแขกเหรื่อจะนำ "สังข์" พระเอกของเราใส่น้ำมนต์จากนั้นก็รดลงบนมือคู่บ่าวสาว พร้อมกับคำอวยพรต่าง ๆ พากันชื่นหัวใจทั้งผู้ให้ และผู้รับพร

ขั้นตอนพิธีในการรดน้ำสังข์ จะดำเนินการต่อเนื่องจากพิธีเจริญพระพุทธมนต์ พิธีแต่งงาน โดยจะเริ่มจากการที่เจ้าบ่าวเจ้าสาวจุดธูปเทียนเพื่อบูชาพระรัตนตรัย จากนั้นพิธีกรจะเชิญให้เจ้าบ่าวเจ้าสาวมานั่งประจำที่ตั่งเพื่อทำพิธี โดยการนั่งควรให้เจ้าสาวนั่งทางด้านซ้ายของเจ้าบ่าวและหันหน้าไปทางทิศตะวันออกหรือทิศเหนือ ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นทิศมงคลเป็นทิศแห่งความรุ่งเรืองและความสว่างไสว

หลังจากนั้นจึงเชิญประธานในพิธี หรือพ่อแม่ ญาติผู้ใหญ่ที่ครอบครัวเจ้าบ่าวเจ้าสาวนับถือทำการเจิมหน้าผาก 3 จุด (ในบางประเพณีพระสงฆ์อาจจะเป็นผู้เจิมหน้าผากให้เจ้าบ่าว และมอบหมายประธานเจิมให้เจ้าสาว) การเจิมนั้นจะเจิมเป็นจุดสามเหลี่ยมสามจุด การเจิมเป็นจุด 3 จุดนี้ มาจากคติความเชื่อทางพุทธที่หมายถึง พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ และคติความเชื่อจากศาสนาพราหมณ์ที่หมายถึงพระตรีมูรติ เทพเจ้าแห่งความรัก นั่นเอง

หลังจากเจิมแล้วประธานในพิธีหรือพ่อแม่เจ้าบ่าวเจ้าสาวจะทำการคล้องมาลัยและสวมมงคลแฝดให้กับคู่บ่าวสาวเสร็จแล้ว

ประธานในพิธี พ่อแม่และญาติผู้ใหญ่ จะเริ่มต้นเข้ามารดน้ำสังข์ให้กับเจ้าบ่าวเจ้าสาว ก่อนที่จะเชิญแขกที่มาร่วมงานจะทยอยเข้ามารดน้ำสังข์พร้อมกล่าวคำอวยพรให้กับคู่บ่าวสาว

โดยจะมีเพื่อนเจ้าสาวหรือผู้ที่ตระเตรียมไว้ตักน้ำเติมในสังข์และส่งให้แขก เมื่อทำการรดน้ำสังข์และอวยพรเสร็จเรียบร้อยแล้ว จึงเชิญแขกผู้ใหญ่ที่นับถือมาถอดมงคลแฝดออกจากศีรษะของบ่าวสาวและวางลงบนพานที่เตรียมไว้ จากนั้นจะจับมือของบ่าวสาวให้ลุกขึ้นยืนพร้อมกัน เป็นอันเสร็จสิ้นพิธีการ โดยเชื่อกันว่าหากเสร็จสิ้นพิธีแล้วบ่าวสาวช่วยประครองกันลุกขึ้นชีวิตคู่จะมีแต่ความช่วยเหลือ ประคับประครองกัน หรือหากคนใดคนหนึ่งลุกยืนก่อนก็เชื่อว่าคนคนนั้นจะเป็นใหญ่ในครอบครัวค่ะ แต่เรื่องแบบนี้ก็ขึ้นอยู่กับความเชื่อส่วนบุคคลด้วย

สรุปว่าที่มาของพิธีรดน้ำสังข์ในการแต่งงานแบบไทยคือเรื่องละเอียดอ่อนและเรื่องความเชื่อดี ๆ ที่อยากให้คู่บ่าวสาวรักกันแบบถือไม้เท้ายอดทอง กระบองยอดเพชรนั่นเอง